Budowa dachów zielonych może sprawiać pewne problemy projektowe i wykonawcze. Jednak to wyjątkowo opłacalna konstrukcja nie tylko ze względu na swoje walory estetyczne, ale również użytkowe. Pokrycie dachów roślinnością stosuje się na dachy płaskie i strome, a gotowe rozwiązania systemowe ułatwiają pracę. Warto rozważyć taki pomysł w budownictwie jednorodzinnym, wielorodzinnym, jak i komercyjnym.
Konstrukcja zielonego dachu
Dachy zielone wykonuje się w systemie odwróconym w stosunku do tradycyjnego dachu. Oznacza to, że warstwa termoizolacyjna znajduje się powyżej hydroizolacyjnej i dzięki temu chroni ją przed niekorzystnym wpływem warunków atmosferycznych oraz uszkodzeniami mechanicznymi. Jednocześnie warstwa przeciwwodna może pracować w stałej temperaturze powyżej temperatury punktu rosy, co podnosi efektywność jej działania oraz zapobiega zjawisku kondensacji pary wodnej. Nadmiar wilgoci zostaje w sposób wydajny odprowadzany z powierzchni dachu albo po prostu wyparowuje. Taki sposób układania warstw eliminuje także zbyt duże naprężenia z powodu zmian temperatur.
Dach zielony może być udostępniony do użytku dla ludzi i wtedy ma charakter intensywny. Wymaga spełnienia odpowiednich parametrów technicznych, w tym również zwiększonej odporności na obciążenia.
Więcej: Dachy zielone intensywne.
Zdecydowanie łatwiejsza w wykonaniu, lżejsza i tańsza w utrzymaniu jest konstrukcja dachu ekstensywnego (niedostępnego dla celów rekreacyjnych ludzi). W tym przypadku stosuje się rośliny o niewielkich potrzebach wegetacyjnych, które doskonale się rozwijają. Nie ma konieczności dodatkowego nawadniania, a pielęgnacja ogranicza się do pielenia raz w roku. Świetnie się sprawdzają kostrzewy, rozchodniki, rojniki czy różnego rodzaju mchy.
Więcej: Dachy zielone ekstensywne.
Warstwy dachu zielonego
Grubość poszczególnych warstw jest różna, ale w budowie dachów pokrytych roślinnością zawsze stosuje się kilka elementów.
1. Hydroizolacja
Warstwa ta musi być wodoszczelna, wytrzymała biologicznie i odporna na przerastanie korzeniami, ściskanie czy działanie nawozów. Ma chronić przed przedostaniem się wilgoci do wnętrza budynku oraz korzeni, które mogłyby uszkodzić bryłę obiektu. W tym celu wykorzystuje się przede wszystkim folię z polietylenu PE-HD lub membranę z kauczuku syntetycznego.
2. Termoizolacja
Izolacja termiczna powinna uniemożliwiać przegrzanie budynku w sezonie letnim i straty ciepła w okresie zimowym. Najczęściej wykorzystuje się płyty z polistyrenu ekstrudowanego XPS lub płyty PIR – mało nasiąkliwe i odporne na obciążenia kolejnych warstw.
3. Warstwa separująco-ochronna
Jej zadaniem jest ochrona izolacji przeciwwodnej przed uszkodzeniami mechanicznymi i przerastaniem korzeni. Stosuje się membranę PVC lub polipropylenową o grubości 0,5 mm przy dachach ekstensywnych i 0,8 przy dachach intensywnych. Dodatkowa warstwa geowłókniny pozwala na dyfuzję pary wodnej. Zamiast membrany można dać matę chłonno-ochronną o właściwościach magazynowania wody.
4. Warstwa drenażowa
Służy odprowadzaniu nadmiaru wody opadowej, ale jednocześnie zabezpiecza podłoże przed przesychaniem i dobrze je napowietrza. Dzięki temu rośliny mają zapewniony odpowiednie warunki wzrostu. Wykorzystuje się w tym celu specjalne maty kubełkowe albo keramzyt czy lawę wulkaniczną. Nie poleca się natomiast ciężkiego żwiru.
5. Warstwa filtrująca
Dzięki niej woda zostaje oczyszczona i nie dochodzi do zamulenia podłoża drenującego. Najlepszym rozwiązaniem okazuje się tutaj geowłóknina o gramaturze min. 200 g/m², o dobrej przenikalności dla korzeni i dla wody. Jednocześnie geowłóknina nie ulega procesom gnilnym.
6. Warstwa wegetacyjna
Stanowi podstawę dla prawidłowego rozwoju roślin. Ważne, aby dobrać odpowiedni rodzaj substratu do konkretnych roślin. Taka mieszanka składa się z różnego rodzaju składników mineralnych, mrozoodpornych i porowatych. Musi też wykazywać wysoką zdolność magazynowania wody opadowej, ale i zarazem usuwać jej nadmiar do warstwy drenującej. Wykorzystuje się przede wszystkim nasiąkliwe minerały jak perlit, lawę wulkaniczną, chalcedon czy pumeks. Jednak można także zastosować materiały z recyklingu, jak żużel albo sztuczne, jak keramzyt. Podłoże wegetacyjne powinno mieć grubość wynoszącą co najmniej 10% wysokości zasadzonych roślin.
7. Warstwa zieleni
Wybór roślin zależy od rodzaju dachu – intensywnego lub ekstensywnego. W tym pierwszy przypadku można zdecydować się nawet na krzewy i drzewa. Nic nie stoi na przeszkodzie, aby zbudować też oczko wodne. To oczywiście wiąże się z podniesionymi kosztami oraz większym nakładem pracy. Dachy zielone ekstensywne charakteryzują się dość niską i bardzo wytrzymałą roślinnością np. sadzi się mchy, rośliny płożące i gruboszowate. Warto pamiętać, że zieleń narażona jest na specyficzne warunki – mocne nasłonecznienie, wiatry, nadmierne opady albo suszę.
Dodatkowo dachy typu intensywnego mogą mieć nawierzchnie piesze np. z kostki brukowej. Warto też pamiętać o konieczności wykonania wydolnego systemu odprowadzania wody z dachu. Składa się on z wewnętrznych i zewnętrznych wpustów, rynien oraz przelewów awaryjnych.
Przy budowie dachu zielonego konieczne jest dokładne obliczenie obciążenia wynikającego z ciężaru wszystkich warstw i roślin. Ma to znaczenie w kontekście zastosowania odpowiednich materiałów podczas stawiania określonego obiektu.
Zalety wielowarstwowych dachów zielonych
To niewątpliwie bardzo estetyczne, praktyczne, a zarazem ekologiczne rozwiązanie. Co ciekawe, koncepcja znana była już w czasach starożytnych. Jednak obecnie jest szczególnie pożądana. Wynika to z dynamicznych procesów urbanizacyjnych, tak bardzo redukujących tereny zielone w ośrodkach miejskich. Okazuje się, że brak zieleni wyjątkowo niekorzystnie wpływa na jakość życia mieszkańców. Lista zalet dachów pokrytych roślinnością sprawia, że ten pomysł należy uznać za technologię przyszłości.
1. Tworzenie się przyjaznego mikroklimatu
Dachy zielone stanowią skuteczną barierę dla powstających zanieczyszczeń. Przede wszystkim przetwarzają dwutlenek węgla w tlen i efektywnie filtrują szkodliwe pyły. W ten sposób mogą pochłonąć niemal 20% pyłów oraz gazów. Powierzchnia 10 m² zielonego dachu rocznie produkuje tyle tlenu i pochłania tyle zanieczyszczeń, co czterometrowe drzewo! W kontekście fatalnego stanu powietrza w naszym kraju ma to naprawdę wyjątkowe znaczenie.
Wiadomo też, że temperatura w mieście zawsze jest wyższa niż na terenach zielonych z powodu rozgrzanego asfaltu i betonu. Wykonanie dachu zielonego przyczynia się również do zapobiegania tworzeniu się tak zwanych wysp ciepła. Wynika to z właściwości roślin pochłaniania światła słonecznego. Dzięki temu w bezpośrednim sąsiedztwie budynku pokrytego zielenią temperatura się nieco obniża.
Specyficzny mikroklimat tworzony przez dachy zielone niezwykle pozytywnie wpływa na samopoczucie ludzi – zarówno fizyczne, jak i psychiczne. Nawet niewielkie obniżenie poziomu zanieczyszczenia powietrza redukuje liczbę problemów z układem oddechowym i odpornościowym. Jednocześnie zieleń działa uspokajająco, więc jest korzystna dla układu nerwowego. Nie ma przypadku w tym, że tereny zielone uznaje się za środowisko uzdrawiające. Znaczenie ma również estetyczny wygląd – to, co przyjemne dla oka zawsze wpływa kojąco na samopoczucie.
2. Doskonałe parametry akustyczne i termoizolacyjne obniżające koszty eksploatacyjne
Dachy zielone przyczyniają się do tłumienia hałasu nie tylko wewnątrz budynku, ale i na zewnątrz. Wynika to z właściwości roślin pochłaniania hałasu. To bardzo ważne w miastach, ponieważ poziom decybeli często przekracza dopuszczalne normy. Dachy pokryte roślinnością jednocześnie pełnią funkcję świetnej termoizolacji zarówno w okresie letnim, jak i zimą. Dlatego podczas upałów nie ma konieczności, aby klimatyzacja pracowała tak intensywnie. Z kolei w czasie mrozów nie będą narzekać osoby przebywające zwłaszcza na poddaszu czy ostatnich piętrach. Dach zielony jest niczym kołderka okrywająca budynek.
Od razu widać kolejną zaletę tego rozwiązania, ponieważ zieleń na dachu obniża wydatki na ogrzewanie i energię elektryczną. Izolacyjne właściwości warstwy roślinnej to mniejsze koszty klimatyzacji o kilkadziesiąt procent w skali roku. Odpowiednia warstwa substratu glebowego oraz pokrywy roślinnej ma identyczne właściwości jak kilkunastocentymetrowa powierzchnia wełny mineralnej.
3. Lepsza gospodarka wodna i zabezpieczenie przed pożarem
Warstwa roślinno-drenująca przyczynia się również do redukcji spływu wód deszczowych, co w znacznym stopniu ogranicza ilość odprowadzanej do kanalizacji deszczówki. Konsekwencją tego jest stabilniejszy poziom wód gruntowych i mniejsze ryzyko powodzi. Jednocześnie sieć kanalizacyjna nie pozostaje tak mocno obciążona.
W związku z tym, że rośliny zawierają w sobie dużo wilgoci, to dachy zielone stanowią też naturalną warstwę ognioodporną.
4. Większa żywotność dachu
Tradycyjne rozwiązania bardzo narażone są na zniszczenie z powodu działania promieniowania UV, zróżnicowanych temperatur czy silnych wiatrów. Dachy zielone charakteryzują się zdecydowanie lepszymi parametrami wytrzymałościowymi. W efekcie dłużej pozostaną w nienagannym stanie i nawet gwałtowna burza nie spowoduje ich zniszczenia. Ich żywotność szacuje się na co najmniej 60 lat, a inwestycja zwraca się już po kilku bądź kilkunastu latach – właśnie dlatego okazuje się niezwykle opłacalna także pod kątem finansowym. Co więcej, przedłużona trwałość dachu wraz z obniżeniem kosztów eksploatacyjnych na energię elektryczną i ogrzewanie oraz bardzo estetyczny wygląd takiego budynku powoduje wzrost wartości rynkowej takiego obiektu.
Zielone dachy to inwestycja w zdrowie i komfort życia
Technologia dachów zielonych ma zdecydowanie więcej korzyści niż wad. Podstawowym problemem okazuje się wysoki ciężar konstrukcji nośnej, co przekłada się na cenę dachu, a nawet innych elementów konstrukcyjnych budynku. Jednak te początkowe nakłady dość szybko się zwracają w codziennym użytkowaniu nieruchomości. Inną niedogodnością może być konieczność zapewnienia optymalnych warunków dla wzrostu roślin, a więc czyszczenie odpływów czy prace pielęgnacyjne. W kontekście zalet tych wad jest to naprawdę niewiele. Walory ekologiczne, estetyczne oraz użytkowe sprawiają, że dachy zielone są rozwiązaniem naprawdę wartym rozważenia. Doskonale się sprawdzą w przypadku domów jednorodzinnych, budynków wielorodzinnych oraz budownictwa komercyjnego.